मुंबई, १0 ऑगस्ट २०२५: भांडुप पश्चिम, तुळशेत पाडा येथील पाटकर कंपाऊंडमधील मैत्रेय बुद्ध विहार येथे बहुजन हिताय सेवा मंडळ आणि एकजूट लेणी संवर्धन प्रचार समूह, महाराष्ट्र यांच्या संयुक्त विद्यमाने धम्मलिपी अभ्यास वर्गाचे उद्घाटन १० ऑगस्ट २०२५ रोजी मोठ्या उत्साहात संपन्न झाले. या कार्यक्रमाने बौद्ध धम्मलिपी आणि लेणी शिलालेखांच्या संवर्धनाच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे, जे बौद्ध वारसा आणि इतिहास जपण्यासाठी प्रेरणादायी ठरेल. या उपक्रमामुळे स्थानिक समाजाला धम्मलिपी शिकण्याची आणि तिचे महत्त्व समजून घेण्याची संधी मिळणार आहे.

उद्घाटन समारंभ आणि मार्गदर्शन

    कार्यक्रमाच्या सुरुवातीला आयु. बबन ओव्हाळ यांनी प्रास्ताविक करत उपस्थितांचे स्वागत केले आणि धम्मलिपी अभ्यास वर्गाच्या उद्देशाबद्दल माहिती दिली. एकजूट लेणी संवर्धन समूहाचे सदस्य आयु. प्रफुल्ल पूरळकर यांनी धम्मलिपी आणि लेणी शिलालेखांचे ऐतिहासिक महत्त्व विशद केले. त्यांनी सांगितले की, धम्मलिपी शिकणे म्हणजे आपल्या प्राचीन बौद्ध संस्कृतीशी जोडले जाणे आहे. त्यांनी मध्य प्रदेशातील सांची स्तूप येथील ६३० शिलालेखांचा दाखला देत, महाराष्ट्रातील कान्हेरी आणि जुन्नर लेणींमधील शिलालेखांचे विशेष उल्लेख केले. कान्हेरी येथे सर्वाधिक शिलालेख असून, त्यांचा अभ्यास बौद्ध इतिहास समजण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. पूरळकर यांनी कुडा लेणीतील एका शिलालेखावर कोरलेल्या हॉर्सफिश (घोडा-मासा) चिन्हाचे उदाहरण देत, शिलालेखांमधील चिन्हांचे सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व स्पष्ट केले. त्यांनी नवीन शिलालेख शोध निबंध कसे सादर केले जातात, याची माहिती देताना त्याचे संशोधनातील योगदान अधोरेखित केले.

    एकजूट समूहाचे प्रमुख सारिश डोळस यांनी धम्मलिपी, लेणी आणि त्यांचे संवर्धन यावर मोलाचे मार्गदर्शन केले. त्यांनी सांगितले की, धम्मलिपी शिकणे हे केवळ लिपी वाचणे नसून, बौद्ध तत्त्वज्ञान आणि संस्कृती यांच्याशी जोडले जाण्याचा एक मार्ग आहे. त्यांनी स्थानिक समुदायाला या उपक्रमात सहभागी होण्याचे आवाहन केले, जेणेकरून पुढच्या पिढ्यांना हा वारसा मिळेल.

उपस्थित मान्यवर आणि समुदायाचा सहभाग

    या उद्घाटन समारंभाला मैत्रेय बुद्ध विहार समितीचे सदस्य, उपासक, उपासिका तसेच स्थानिक नागरिक उपस्थित होते. यामध्ये सुरेश माने, अरविंद सावंत, सुनिता ताई कासारे, मिलिंद दाभाडे, दिलीप भगत, आणि तानाजी कांबळे, सचिन रांजणे यांच्यासह अनेकांचा समावेश होता. उपस्थितांनी धम्मलिपी अभ्यास वर्गाच्या उपक्रमाचे कौतुक केले आणि यापुढेही अशा सांस्कृतिक उपक्रमांना पाठिंबा देण्याचे आश्वासन दिले.

धम्मलिपी अभ्यासाचे महत्त्व

    धम्मलिपी ही प्राचीन ब्राह्मी लिपीचा एक भाग आहे, जी बौद्ध धर्मग्रंथ आणि शिलालेखांमध्ये वापरली गेली. हा अभ्यास वर्ग स्थानिक समुदायाला, विशेषतः तरुणांना, आपल्या सांस्कृतिक आणि धार्मिक वारशाशी जोडण्यासाठी एक व्यासपीठ प्रदान करेल. कान्हेरी, आणि जुन्नर येथील शिलालेखांचा अभ्यास करून, विद्यार्थी प्राचीन इतिहास, बौद्ध तत्त्वज्ञान आणि त्यांचे सामाजिक योगदान समजू शकतील. हा उपक्रम बौद्ध लेणींच्या संवर्धनासाठी आणि त्यांच्या ऐतिहासिक महत्त्वाबाबत जागरूकता वाढवण्यासाठी एक पाऊल आहे.

पुढील दिशा

    बहुजन हिताय सेवा मंडळ आणि एकजूट लेणी संवर्धन समूह यांनी या अभ्यास वर्गाला नियमित स्वरूप देण्याचा संकल्प व्यक्त केला आहे. येत्या काही महिन्यांत, धम्मलिपी शिकवण्यासाठी विशेष कार्यशाळा, तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन आणि लेणी भेटींचे आयोजन केले जाणार आहे. स्थानिक समुदायाला या उपक्रमात सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहन दिले जात आहे, जेणेकरून बौद्ध वारसा आणि धम्मलिपीचे संवर्धन पुढील पिढ्यांपर्यंत पोहोचेल.

स्मृती आणि प्रेरणा

    मैत्रेय बुद्ध विहारातील हा उपक्रम बौद्ध समुदाय आणि इतिहासप्रेमींसाठी एक मैलाचा दगड ठरला आहे. धम्मलिपी अभ्यास वर्गाच्या माध्यमातून, भांडुपचा हा छोटासा प्रयत्न प्राचीन भारतीय संस्कृती आणि बौद्ध वारसा जपण्याच्या दिशेने एक मोठा बदल घडवू शकतो. या उपक्रमाला यश मिळावे, अशी अपेक्षा आहे.