छत्रपती संभाजीनगर, 16 ऑगस्ट 2025: मराठी भाषा आणि संस्कृतीच्या संरक्षणासाठी छत्रपती संभाजीनगरात ‘विद्रोही सांस्कृतिक चळवळी’च्या वतीने आयोजित ‘मराठी भाषा आणि संस्कृती संरक्षण परिषद’ नुकतीच पार पडली. या परिषदेत मराठी भाषा लढ्याचे नेते प्रा. दीपक पवार यांनी ठाकरे बंधूंच्या एकत्र येण्यामागील मराठी भाषेच्या आंदोलनाची भूमिका अधोरेखित केली. “हिंदी ही राष्ट्रभाषा नसून, केवळ केंद्र सरकारच्या कामकाजाची राजभाषा आहे आणि इंग्रजी सहराजभाषा आहे. हिमालयाची काळजी घेताना सह्याद्री खचू नये. मराठी समाजाने आंदोलनाच्या बळावर सरकारला हिंदी तिसरी भाषा करण्याचा निर्णय रद्द करण्यास भाग पाडले. ठाकरे बंधूंची एकजूट याच मराठी भाषेच्या रेट्यामुळे आहे,” असे प्रा. पवार यांनी ठामपणे सांगितले. या परिषदेत मराठी भाषा आणि संस्कृतीच्या संरक्षणासाठी ठोस पावले उचलण्याचा संकल्प घेण्यात आला.

      परिषदेचा उद्देश आणि संदर्भ: लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे आणि क्रांतिसिंह नाना पाटील यांच्या जयंतीनिमित्त गोविंदभाई श्रॉफ सभागृहात आयोजित या परिषदेचे उद्देश मराठी भाषेचे महत्त्व अधोरेखित करणे आणि संस्कृतीचे संरक्षण करणे हा होता. परिषदेचे उद्घाटन विद्यार्थ्यांच्या सामूहिक राज्यघटना प्रास्ताविक वाचनाने झाले, ज्याने उपस्थितांमध्ये समता आणि एकतेचा संदेश पोहोचवला. प्रा. पवार यांनी सांगितले की, “देशातील सांस्कृतिक विविधता दडपण्याचे प्रयत्न सुरू असून, महाराष्ट्राला याची प्रयोगशाळा बनवण्याचा डाव आहे. मराठी भाषेसाठीचा लढा हा संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीचा वारसा आहे. त्रिभाषा सूत्राची अंमलबजावणी करणारे महाराष्ट्र हे एकमेव राज्य आहे, पण मराठी शाळांची बिकट अवस्था आणि शिक्षकांच्या घटत्या संख्येमुळे हा लढा अजूनही चालू आहे.”

      मराठी भाषेची अवस्था आणि आव्हाने: परिषदेत मराठी शाळांच्या दुरवस्थेवरही चर्चा झाली. स्वागताध्यक्ष आणि निवृत्त शिक्षणाधिकारी एम. के. देशमुख यांनी सांगितले की, “2013 मध्ये मराठी शाळांमध्ये 88 हजार शिक्षक होते, तर आता ही संख्या 63 हजारांवर आली आहे. शासनाचे अनुदान नसल्याने मराठी शाळांची परिस्थिती बिकट आहे.” त्यांनी मराठी शाळांना बळकटी देण्यासाठी शासकीय पाठबळाची गरज व्यक्त केली. प्रा. पवार यांनी मराठी समाजाला आवाहन केले की, “महाराष्ट्रात रोजगारासाठी येणाऱ्या उत्तर भारतीयांनी मराठी शिकावे आणि हिंदी सर्वांची भाषा असल्याचा उर्मटपणा टाळावा. मराठी भाषेसाठी आपणही आग्रही राहिले पाहिजे.”

      आंदोलन आणि सरकारचा निर्णय: प्रा. पवार यांनी नमूद केले की, मराठी भाषेच्या आंदोलनामुळे सरकारला हिंदी तिसरी भाषा करण्याचा शासन निर्णय रद्द करावा लागला. याला लोकांनी विजयोत्सव म्हणून साजरा केला. मात्र, त्यांनी सावधगिरीचा इशारा देत सांगितले की, “राज्यकर्ते चार पावले पुढे जाण्यासाठी दोन पावले मागे येतात. डॉ. नरेंद्र जाधव अभ्यास समितीच्या नेमणुकीमुळे मराठी भाषेचा लढा अजूनही संपलेला नाही.” त्यांनी मराठी समाजाला सतर्क राहण्याचे आणि आंदोलनाची धार कायम ठेवण्याचे आवाहन केले.

      परिषदेतील सहभाग आणि सांस्कृतिक सादरीकरण: परिषदेत ज्येष्ठ साहित्यिक डॉ. वासुदेव मुलाटे, विद्रोही सांस्कृतिक चळवळीच्या अध्यक्षा प्रा. प्रतिमा परदेशी, सतीश चकोर, के. ई. हरिदास, धनंजय बोर्डे, नौशाद उस्मान, सुभाष महेर, अंजुम कादरी, धोंडोपंत मानवतकर यांची प्रमुख उपस्थिती होती. किशोर ढमाले यांनी प्रास्ताविक केले, तर वैशाली डोळस यांनी सूत्रसंचालन केले. डॉ. समाधान इंगळे, उमेश इंगळे, वसुधा कल्याणकर, आणि अनिल दाभाडे यांनी शाहिरी गीतांचे सादरीकरण करत परिषदेला सांस्कृतिक रंग दिला.

      सामाजिक प्रभाव आणि भविष्यातील दिशा: ही परिषद मराठी भाषा आणि संस्कृतीच्या संरक्षणासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरली. मराठी समाजाला एकजुटीने लढण्याची प्रेरणा देणारी ही परिषद भविष्यातील आंदोलनांना दिशा देईल. ठाकरे बंधूंच्या एकजुटीने मराठी भाषेच्या लढ्याला नवे बळ मिळाले आहे, आणि येणाऱ्या काळात मराठी शाळांचे संरक्षण, शिक्षकांच्या संख्येत वाढ आणि भाषिक अस्मितेचे जतन यासाठी व्यापक प्रयत्न अपेक्षित आहेत. विद्रोही सांस्कृतिक चळवळ आणि इतर सामाजिक संघटनांनी मराठी भाषेच्या संवर्धनासाठी आणि सामाजिक समतेच्या लढ्यासाठी कटिबद्ध असल्याचे यावेळी स्पष्ट झाले.